Table of Content
ความไม่ประมาท : ธรรมข้อใหญ่สุดกะทัดรัดของพุทธศาสนาที่อาจถูกหลงลืมไป
Table of Content
สมมติว่าเรามีหน้าที่ในการสอนพระพุทธศาสนากับผู้ที่ไม่เคยรู้จักศาสนาพุทธมาก่อน เราอาจจะนึกออกว่าก็คงจะสอนหลักธรรมใหญ่ ๆ อย่างเรื่องของอริยสัจ 4 หรือหลักธรรมที่ทุกคนค่อนข้างรู้จักกันดีอย่างเช่นศีล 5 แต่หากเราสามารถทำให้เขาเข้าใจถึง “ความไม่ประมาท” อย่างถ่องแท้แล้ว อาจถือว่านั่นคือการสอนแก่นหลักของศาสนาพุทธเลยก็ว่าได้
พระพุทธเจ้าทรงชื่นชมหลักธรรมเรื่อง “ความไม่ประมาท” ไว้ในหลายบริบท เช่น
“… รอยเท้าของสัตว์บกทั้งหลาย ชนิดใด ๆ ก็ตาม ย่อมลงในรอยเท้าช้างได้ทั้งหมด รอยเท้าช้างเรียกว่าเป็นยอดของรอยเท้าเหล่านั้น โดยความใหญ่ ฉันใด กุศลธรรมทั้งหลายอย่างใด ๆ ก็ตาม ย่อมมีความไม่ประมาทเป็นมูล ประชุมลงในความไม่ประมาทได้ทั้งหมด ความไม่ประมาทเรียกได้ว่าเป็นยอดของธรรมเหล่านั้น ฉันนั้น …”
“… เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้สักอย่างหนึ่ง ที่เป็นไปเพื่อประโยชน์ยิ่งใหญ่ ที่เป็นไปเพื่อความดำรงมั่นและไม่เสื่อมสูญของสัทธรรม เหมือนความไม่ประมาทเลย …”
ความไม่ประมาทนับเป็นเรื่องหนึ่งที่พระพุทธเจ้าให้ความสำคัญเป็นอย่างมากที่สุด มากขนาดที่ว่าในการเทศนาปัจฉิมวาจาก่อนปรินิพพาน พระพุทธเจ้าก็ยังคงย้ำอีกว่า “…ท่านทั้งหลายจงยังประโยชน์ที่มุ่งหมายให้สำเร็จ ด้วยความไม่ประมาท”
ถ้าเราลองคิดดูจริง ๆ นั้น ความไม่ประมาทนับว่าเป็นสิ่งที่ใช้ได้ง่าย และใช้ได้จริงอย่างมาก ความกะทัดรัดของ “ความไม่ประมาท” นับว่าเป็นสิ่งที่ผู้เขียนชื่นชอบอย่างมากในการประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน เพราะมันแทบจะไม่ต้องคิดอะไรมากเลย เราสามารถทำสิ่งนั้นได้ทันทีที่นึกได้ ทุกที่ ทุกเวลา เช่น “รีบทำการบ้านของสัปดาห์หน้าก่อนดีกว่า” หรือ “วันนี้จะต้องไปทำธุระให้เสร็จ ห้ามดองหลังวันจันทร์” หรือ “เราน่าจะกลับไปดูแลคุณตาก่อนที่ท่านจะเป็นอะไรไป” ฯลฯ อีกมาก
ความไม่ประมาทนั้นไม่ต้องสอนยากเย็นเหมือนอริยสัจ 4 หรือโยนิโสมนสิการเลย เพราะแทบทุกอย่างที่เป็นปัญหาของสังคม จนไปถึงระดับบุคคล ต่างก็เกิดจากความประมาททั้งนั้น เช่น
ปัญหาโลกร้อน – ความประมาทเชิงนโยบายของผู้นำประเทศต่าง ๆ รวมถึงของอุตสาหกรรม ความนิ่งเฉยของประชาชน
ปัญหาท้องไม่พร้อม – ความประมาทระหว่างการมีเพศสัมพันธ์
ปัญหาคอร์รัปชัน – ความประมาทของนักการเมือง คิดว่าทำผิดในหน้าที่ก็ไม่ส่งผลกับตัวเอง แต่ความจริงแล้วตัวเองก็ยังอยู่ในประเทศที่ตัวเองคดโกงเอง แล้วจะไม่ส่งผลกระทบกับตัวเองได้อย่างไร
เรื่องของความไม่ประมาทนั้นจึงเป็นธรรมชั้นยอดของพุทธศาสนา เป็นเรื่องที่ทำให้ย้อนกลับไปแก้ไขเรื่องในอดีตไม่ได้ แต่ทำให้อนาคตดีที่สุดเท่าที่เราจะทำได้
เพราะในทุก ๆ วัน เราใกล้ความตายมากขึ้นเรื่อย ๆ จึงไม่ควรมีลมหายใจใด ๆ เลยที่เราจะใช้อย่างสูญเปล่าด้วยความประมาท …